Πνευματικά δικαιώματα στο διαδίκτυο

Το 2019 η ευρωπαϊκή οδηγία 790/2019 αναγνώρισε ένα νέο συγγενικό δικαίωμα στους εκδότες τύπου, έντυπου, ηλεκτρονικού, ψηφιακού. Η οδηγία αναγνωρίζει ότι οι δημοσιογράφοι πρέπει να λαμβάνουν «δίκαιο μερίδιο» από το συγγενικό δικαίωμα των εκδοτών.

Τον Νοέμβριο του 2022 ψηφίστηκε νέος νόμος για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας ο οποίος μεταξύ άλλων, προβλέπει ότι οι εκδότες έντυπων, ηλεκτρονικών και ψηφιακών ΜΜΕ θα καταβάλλουν στους δημιουργούς των έργων που φιλοξενούνται στις εκδόσεις τους 15% ή 25% από τα χρήματα που υποχρεώνονται να πληρώσουν οι ψηφιακές πλατφόρμες για πνευματικά δικαιώματα. 15% θα αποδίδουν οι εκδότες που απασχολούν δημοσιογράφους με εξαρτημένη σχέση εργασίας  σε ποσοστό πάνω από 60% και 25% όσοι τους απασχολούν με εξαρτημένη εργασία σε ποσοστό κάτω του 60%.

Η Ελλάδα είναι μόλις η τρίτη χώρα στην Ευρώπη, μετά την Γερμανία και την Ιταλία, που νομοθετεί συγκεκριμένο ποσοστό για τους δημοσιογράφους από τα έσοδα που θα έχουν οι επιχειρήσεις ΜΜΕ από τις ψηφιακές πλατφόρμες για την αναπαραγωγή ενημερωτικού περιεχομένου στο διαδίκτυο. Το δικαίωμα αυτό είναι μάλιστα ανεκχώρητο και κάθε αντίθετη πρόβλεψη σε ατομική σύμβαση εργασίας καθίσταται ανίσχυρη.

Είναι το αποτέλεσμα μακρόχρονης διεκδίκηση της ΕΣΗΕΑ και των δημοσιογραφικών ενώσεων όλης της χώρας, με επιχειρήματα και στέρεη τεκμηρίωση.

Εδώ και αρκετά χρόνια η αναπαραγωγή ενημερωτικού περιεχομένου στο διαδίκτυο, επιγραμμική χρήση όπως ονομάζεται, είναι εκθετική. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ποιο και πόσο θα ήταν το περιεχόμενο των μηχανών αναζήτησης και των κοινωνικών δικτυών αν δεν περιλαμβάνονταν έργα που έχουν δημιουργήσει επαγγελματίες δημοσιογράφοι ανάλογα με το μέσο στο οποίο εργάζονται. (κείμενα, έργα ήχου, έργα ήχου και εικόνας).

Όλος αυτός ο όγκος δημοσιογραφικού περιεχομένου ο οποίος μάλιστα ανανεώνεται καθημερινά, δημιουργεί τεράστια κέρδη για τις μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες και μέσω της διαφήμισης. Είναι μια υπεραξία που παράγει η δημοσιογραφική εργασία και την καρπώνονται τρίτοι, δηλαδή γιγαντιαίες πολυεθνικές επιχειρήσεις ανεξάρτητες από τους εργοδότες του δημοσιογράφου. Οι δημιουργοί / δημοσιογράφοι δικαιούνται και πρέπει να διεκδικήσουν δίκαιο μερίδιο αυτής της προστιθέμενης αξίας η οποία υπολογίζεται με βάση τα έσοδα που έχουν οι ψηφιακές πλατφόρμες. 

Ο δρόμος έχει ανοίξει. Θα είναι μακρύς και δύσκολος αφού η διαπραγμάτευση με τους γίγαντες του διαδικτύου είναι μια από τις τεράστιες προκλήσεις της νέας ψηφιακής εποχής. Όλα δείχνουν ότι θα διεξαχθεί σε επίπεδο Ευρώπης, τουλάχιστον, και γι’ αυτό οι Ενώσεις δημοσιογράφων προετοιμάζονται κατάλληλα. Απαιτούνται ενιαία , ισχυρά μέτωπα που θα ισορροπήσουν τον άνισο συσχετισμό διαπραγματευτικής δυνατότητας με τα ψηφιακά μονοπώλια.

Πρώτο, ουσιαστικό και καθοριστικό βήμα είναι το ποσοστό που δικαιούνται οι δημοσιογράφοι από το νέο συγγενικό δικαίωμα των εκδοτών τύπου. Σε πρώτη φάση, η διαπραγμάτευση των ενώσεων των επιχειρήσεων ΜΜΕ με τις πλατφόρμες φαίνεται να μπορεί να κινηθεί ταχύτερα. Σε κάποιες χώρες, όπως η Γαλλία,  ήδη έχουν επιτευχθεί συμφωνίες και οι εκδότες έχουν λάβει τις πρώτες αποζημιώσεις.

Ο ΞΕΝΟΦΩΝ, πάντα με τη στήριξη της ΕΣΗΕΑ και των δημοσιογραφικών ενώσεων, ΕΣΠΗΤ, ΕΣΗΕΜ-Θ, ΕΣΗΕΠΗΝ, ΕΣΗΕΘΣτΕ, είναι σε διαρκή επαφή με άλλους ΟΣΔ και τις εργοδοτικές οργανώσεις ώστε να επισπευσθούν οι διαδικασίες για την εφαρμογή του νέου νόμου.